Zindelijk 's nachts - hoe pak je dat aan?

Hoewel kinderen gemiddeld rond de 37 maanden dagzindelijk zijn, laat nachtzindelijkheid vaak iets langer op zich wachten. Bij veel kinderen treedt zindelijkheid ’s nachts ergens tussen het 3^e en 5^e levensjaar op, meestal volgt het een paar maanden na het bereiken van dagzindelijkheid. Het komt echter ook regelmatig voor dat kinderen wat langer nodig hebben om ’s nachts droog te blijven. Rond de leeftijd van 5 jaar is 15-20% van de kinderen nog niet nachtzindelijk. Van de 7-jarigen is 10% nog niet zindelijk ’s nachts. Bij jongens komt bedplassen 1,5 keer vaker voor dan bij meisjes. Problemen met bedplassen komt bij 0,5% tot 2% van de bevolking zelfs voor tot in de volwassenheid.

Bij nachtzindelijkheid speelt het hormoon vasopressine een grote rol. Dit hormoon remt de urine aanmaak in de nieren en wordt ’s nachts vrijgegeven om de urine aanmaak ’s nachts te beperken. Het vrijgeven van dit hormoon in het goede dag-nacht ritme is iets dat zich moet ontwikkelen, bij jongens ontwikkelt dat zich vaak iets trager dan bij meisjes. Bij kinderen die lang blijven bedplassen is er vaak een verstoring te zien in de aanmaak en vrijgave van vasopressine. Er speelt een grote mate van erfelijkheid mee bij kinderen die lang blijven bedplassen. Uit onderzoek blijkt bedplassen in 2/3^e van de gevallen erfelijk te zijn. In 1/3^e van de gevallen gaat het om een vorm waarin erfelijkheid geen rol speelt.

Je kindje ’s nachts zindelijk krijgen

Je begrijpt denkt al, dat er niet zoiets bestaat als je kindje 's nachts zindelijk 'maken'. Nachtzindelijkheid komt meestal vanzelf en is nauwelijks tot niet te trainen. Je kind moet er echt zelf klaar voor zijn, niet alleen mentaal, maar ook fysiek. Als je kind er klaar voor is zijn er meerdere manieren om hem/haar te ondersteunen bij het proces. 

Hoe weet je of je kind er klaar voor is?

Je kunt wachten op de eerste droge luiers. Heeft een kind meerdere nachten per week een droge luier, dan weet je dat het kind in staat is om urine vast te houden tot de ochtend. Het is echter niet persé noodzakelijk om hierop te wachten. Je kunt ook wachten op het moment dat je kind aangeeft graag zonder luier te willen slapen, of de luier 's ochtends heel snel uit te willen bijvoorbeeld. Je kunt ook een gesprek hebben met je kind; zou je graag zonder luier willen proberen te slapen? Het wachten op droge luiers is niet persé noodzakelijk. Ook als een kind (nog) geen droge luiers heeft, kun je gaan oefenen om de luier uit te laten. Sommige kinderen hebben de luier gekoppeld aan in de luier plassen en zullen met luier aan dus wel plassen, terwijl ze zonder luier (onbewust) wel moeite doen om de urine vast te houden.

Benodigdheden nachtzindelijkheid

-Een kind dat er klaar voor is
-Potje (of een toilet in de buurt)
-Billendoekjes in de buurt van het potje
-Matrasbeschermer en/of een grote verschoningsmat (Een grote verschoningsmat zoals die van Seedling Baby is ideaal om bovenop het beddengoed te leggen, ook handig tijdens vakanties!)
-Extra beddengoed
-Ruim zittende kleding die makkelijk aan- en uitgetrokken kan worden

Een verschoningsmatje van Seedling Baby, met een absorberende laag bamboe en een waterdichte PUL laag.

Eventuele extra’s

-Goed zittende oefenbroekjes, waardoor alleen het oefenbroekje verschoond hoeft te worden en niet het hele bed. Zorg dat een kind het broekje zelf aan en uit kan doen en dat het voldoende opneemt bij een ongelukje.
-Een kalender met stickers, om een beloningssysteem te introduceren. Pas aangeraden als het zindelijk worden moeilijk gaat en een kind wat ouder is.

Stappenplan voor nachtzindelijkheid

Mocht je kind er klaar voor zijn, dan kun je onderstaand stappenplan volgen. Zoals bij alles in het leven is er geen vastomlijnde methode die voor iedereen werkt. Meningen verdelen over een kind 's avonds laten plassen, slapend of niet. En heeft belonen zin als het kind er eigenlijk niets aan kan doen dat hij wel of niet droog is 's nachts? Kijk wat voor jou en je kind werkt, wat goed voelt en wat niet. Hoe belangrijk is het succes van het droge bed en wat heb je daar voor over? Ga je een kind daarvoor 's avonds geen vol glas drinken meer geven, of gaat dat te ver? Ieder kind is anders, ook wij merkten dat dingen die voor het ene kind goed werkten, voor het andere kind totaal zinloos waren. Bij drie kinderen hebben wij het (half slapende) avondplasje een tijd gedaan, met succes. Plasje vergeten of een keer overgeslagen, was vaak een nat bed. Maar bij één van de vier kinderen had het geen enkele zin. Het plassen lukte wel of niet, maar los van dat gingen er toch nog meerdere plasjes in het bed. Tijdens de eerste weken probeerden wij er wel voor te zorgen dat er geen grote bekers vocht meer naar binnen gingen bij het naar bed gaan. Borstvoeding echter werd wel gegeven bij het naar bed gaan en bij duidelijke dorst, de vraag om drinken, hebben we altijd gewoon drinken gegeven.

Een mogelijk stappenplan

-Kies een goed moment uit, in een rustige periode. Ga niet starten als een kind niet fit is, als er grote veranderingen in het gezin (op komst) zijn, als een kind obstipatie heeft of als een kind zelf niet wil.

-Bespreek het onderwerp met je kind en vraag of hij/zij zonder luier zou willen slapen.

-Zorg voor een goede matrasbeschermer in het bed, een grote verschoningsmat werkt vaak ook prima.

-Om de kans op succes te vergroten, kun je de vochtinname vlak voor het naar bed gaan beperken. Dit hoeft natuurlijk niet, maar kan in het begin soms net het verschil zijn tussen succes of geen succes.

-Zeg tegen je kind bij het naar bed brengen dat je hem/haar nog een keer laat plassen als je zelf naar bed gaat, als je van plan bent om dat te gaan doen.

-Laat je kind plassen als je zelf naar bed gaat, zonder het kind echt wakker te maken. Houd het donker, zet je kind rustig op het potje, wacht op een plas en stop het kind weer in. Doe dit op zijn vroegst twee uur nadat een kind in slaap gevallen is, wacht beter niet langer dan drie uur. Je kunt ook besluiten om een kind niet wakker te maken. Zeg dan niet tegen je kind dat je hem/haar nog wakker zult maken. De meningen over het wel of niet (slapend) laten plassen zijn verdeeld. Doe dus vooral wat goed voelt voor jou en je kind en kijk wat werkt.  

-Is je kindje bij het avondplasje al nat, ga de avond erna dan een kwartiertje eerder naar je kind toe om hem/haar te laten plassen. Nog steeds nat? Ga de dag erna dan nog een kwartiertje eerder. Ga niet eerder dan 1,5 uur na het in slaap vallen. Blijft je kind ondanks dit avondplasje, toch later in de nacht in bed plassen, ga je kind dan bewust wakker maken voor het avondplasje. Doe het licht aan, zeg zijn/haar naam en geef aan dat je hem/haar even wakker maakt om te gaan plassen en loop samen naar het potje of het toilet. 

-Is je kind ’s ochtends droog, geef dan een compliment. Niet droog? Maak er geen probleem van, vannacht weer een nacht! Als je kind het leuk vindt om te helpen met het bed verschonen, kun je dat samen doen. Maar straf het kind op geen enkele manier.

-Blijft je kind op deze manier een paar nachten droog, dan kun je het avondplasje een keer achterwege laten. ’s Ochtends helemaal droog, dan kan het avondplasje weggelaten worden. Toch nog nat, laat je kind dan ’s avonds weer wel plassen.

Het is heel normaal dat een kind af en toe toch nog in bed plast ’s nachts. Blijf je kind aanmoedigen, wordt niet boos en blijf eventueel ’s avonds je kind uit bed halen. Vaak is dat na 2 maanden niet meer nodig, maar indien wel kun je daar gerust langer mee door gaan. Bedplassen gaat vrijwel altijd vanzelf over.

Helpt het avondplassen niet voldoende om de rest van de nacht droog te blijven, dan kun je op een gegeven moment andere methodes proberen. Denk aan een beloningssysteem (bijvoorbeeld met stickers die je op een kalender plakt, zo zie je direct ook of het bedplassen minder wordt) of een plaswekker. Een plaswekker is vooral geschikt voor wat oudere kinderen. Deze geeft een signaal af als de onderbroek/het bed nat begint te worden. Je kind moet dan zelf wakker worden en de plas afmaken op het toilet. De eerste dagen zul je je kind hier waarschijnlijk bij moeten helpen.

Kind op het potje, met een oefenbroekje van Buttons. Bij een ongelukje geen bed verschonen, maar alleen een schoon broekje aantrekken!

Wat nou als het droog blijven ’s nachts langdurig niet lukt?

-Check of je kindje last heeft van obstipatie. Bij volle darmen is er minder ruimte voor een volle blaas.
-Laat je kind niet teveel drinken vlak voor het slapengaan.
-Zorg dat je kind overdag juist wel voldoende drinkt. Kinderen die overdag erg weinig drinken, hebben vaak een relatief kleine blaas en kunnen ’s nachts dus niet genoeg urine ophouden.
-Vermijd (zeker richting bedtijd) koolzuurhoudende dranken en cafeïnehoudende dranken (thee, chocola, cola, energiedrankjes). Deze kunnen de blaas irriteren.
-Sluit een medisch probleem uit, zoals een blaasontsteking. Als je kind eerder wel droog bleef ’s nachts en nu niet meer, overweeg dan een bezoek aan je huisarts, zeker als je zelf geen oorzaak aan kunt wijzen.
-In stressvolle periodes kan een kind ook terugvallen en weer gaan bedplassen. Blijf rustig, haal een kind eventueel ’s avonds weer uit bed en blijf belonen als het wel goed gaat.

Houd altijd in je achterhoofd dat in de meeste gevallen, nachtzindelijkheid echt vanzelf komt en vanzelf moet komen. Er valt heel weinig aan te 'trainen'. Het is voor jouw kind misschien gewoon nog te vroeg. Zeker als een kind wat ouder wordt en zelf zo graag zonder luier wil, kan dat ontzettend frustrerend en verdrietig zijn. Het kan helpen om je kind te vertellen dat heel veel andere kindjes ook nog 's nachts in bed plassen, of misschien dat jij als papa of mama vroeger ook lang in bed hebt geplast. Geef je kind het gevoel dat het niet erg is, dat het normaal is en dat het vanzelf wel goed komt. 

In sommige gevallen kan het rust geven om even terug te grijpen op een luier. Ook voor oudere kinderen en tieners is er een assortiment luiers dat geschikt is voor ’s nachts.


Ook op oudere leeftijd komt bedplassen nog veelvuldig voor, gelukkig gaat bedplassen bijna altijd vanzelf over.

Wanneer moet je hulp zoeken voor bedplassen?

In de meeste Westerse landen wordt het bedplassen pas vanaf ongeveer 7 jaar behandeld door een arts, en eigenlijk dan ook alleen als een kind er zelf hinder van ondervindt en er vanaf wil. Mocht je hulp willen voor je kind, dan kun je dit via de huisarts regelen. Hoewel bedplassen zelden een lichamelijke oorzaak heeft, wordt dat vaak wel eerst uitgesloten. Er wordt vaak gekeken naar blaasinstabiliteit, het terugstromen van urine in de urinewegen en naar de nieren en extra weefsel in de urinewegen. Zijn lichamelijke problemen uitgesloten dan kan de al eerder genoemde plaswekker ingezet worden, of kan er medicatie gestart worden op basis van het hormoon vasopressine. Beide oplossingen hebben een succesratio van 50-70%.

Beginnen met nachtzindelijkheid

Net als bij dagzindelijkheid is er niet een perfect moment om te starten. Zorg voor een moment van rust in het leven van je kind om de kans van slagen te vergroten. Mocht het na enkele weken nog geen succes zijn, dan is het waarschijnlijk nog te vroeg voor je kind. Probeer het dan enkele maanden later opnieuw. Uiteindelijk komt dat moment van nachtzindelijkheid in bijna alle gevallen vanzelf. En zo niet, raadpleeg dan een arts, maar weet dat er voor kinderen en volwassenen voor alle leeftijden geschikte wasbare producten zijn om om te gaan met (tijdelijke) incontinentie. De in deze blog beschreven cijfers en adviezen zijn gebaseerd op gezonde kinderen zonder fysieke of verstandelijke beperking. Mocht je voor je kind op zoek zijn naar hulpmiddelen op het gebied van incontinentie, voor overdag of 's nachts, schroom dan niet om ons om hulp te vragen. 

Geschreven door Ilka, eigenaar Nappy's.nl